Wijnreis Oostenrijk deel 4: Pöckl vs Umathum

Pöckl versus Umathum

Dat twee wijnbedrijven die zo dicht bij elkaar liggen er zulke verschillende terroirs en theorieën van wijnmakers op na houden en dat dat aldus leidt tot zeer verschillende wijnen intrigeert ons. Spannend. Wij bezoeken, met dank aan Regina Mey van Oostenrijk-specialist Imperial Wijnimport, beiden: Weingut Pöckl in Mönchhof en Weingut Umathum in Frauenkirchen. Het verslag.

  

Weingut Pöckl



René Pöckl

Anne-Wies is op kleur

Allereerst bezoeken wij Weingut Pöckl in een prachtig modern pand waarin de huiskleuren zwart en rood consequent zijn doorgevoerd. Op het terrein zien we een sportieve auto met als kenteken "WEIN1" en iets verderop een bestelauto met op het nummerbord "WEIN4". Het voelt of je binnenkomt in een nieuwe James Bond. Flink bezig met het imago hier. Binnen worden we heel hartelijk welkom geheten door René, de 4e generatie Pöckl. We gaan eerst proeven, stelt hij voor, en later, als we dat leuk vinden, nog even door het bedrijf. René kent ons kennelijk nog niet: wij gaan altijd voor de 'grand tour;-)'. Pöckl doet voornamelijk rood, met name Zweigelt. Slechts 1% van de aanplant is wit: chardonnay. 

We proeven

- 2011 Zweigelt. Dit is zijn instapwijn, vertelt René. Hij noemt het "spaghetti-wijn", dus makkelijk, breed inzetbaar bij vele gerechten en ook lekker om zo van te genieten. Kennelijk hebben wij een andere definitie voor "makkelijke wijn". Deze wijn, die 10 maanden barrique heeft gehad komt op ons nogal hard over en mist wat fruit. Wellicht nog wat jong? Nog wat gesloten? Op onze vraag waarom barrique en geen "Holzfass"legt René uit dat hij een wijn wil met structuur, stevig. Een wijn die staat. Als de instapper al zo is zijn wij benieuwd wat volgt.

- Solo Rosso 2009. Een wijn van Blaufränkisch, Zweigelt, Sankt Laurent en Pinot Noir die een jaar barrique heeft gehad. "Solo Rosso" is gekozen omdat je hem ook "gewoon los" kunt drinken. Een makkelijke wijn voor alledag. Deze wijn komt inderdaad iets "makkelijker" over dan de vorige, maar dat ligt wellicht aan de blend en de jaargang liggen.

- Zweigelt Classique 2011. Deze wijn heeft 3-4 weken op zijn lie gelegen en heeft 1 jaar barrique gehad. Volgens René draagt de terroir hier in Mönchhof ertoe bij dat de wijnen steviger zijn dan andere wijnen uit de omgeving. Hij adviseert deze wijn 5-10 jaar op te leggen na botteling en 2-3 uur van tevoren te karafferen.

De missie van René

René, 32 jaar jong, vertelt vol vuur. Hij heeft in 2000 stage gelopen in Australië en Bordeaux. Daar kreeg hij te horen: "Jullie in Oostenrijk kunnen goed skiën, maar laat rode wijn maken maar aan ons over". Dat werd zijn uitdaging. En is het nog. Hij wil wijn maken voor de internationale markt.

Ondoordringbare
donkerpaarse wijnen

- Blaufränkisch 2008. Deze wijn heeft een expressieve neus, met veel rood fruit, blauwe bessen. In de mond wat zoetig, met veel kruidigheid van nootmuskaat, jeneverbessen.

- De Pinot Noir Classique 2011 is gemaakt in een echte een "nieuwe-wereld-stijl". De druiven zijn in dit jaar al in augustus geplukt i.v.m. de warme weersomstandigheden, wat niet goed is voor Pinot Noir. Dat verklaart waarom de wijn toch wat hard en onrijp overkomt.

- De Cuvée Rosso e Nero 2007 echter steelt ons hart. Deze wijn van voornamelijk Zweigelt, aangevuld met Blaufränkisch, Cabernet Sauvignon en Merlot heeft 18 maanden barrique gehad, 50% nieuw en 50% oud. Dit is het kleine broertje van de "Admiral" die wij later te proeven krijgen. Dat belooft wat!

- De Cuvée Rosso e Nero 2010 bevat dezelfde druiven als zijn voorganger behalve de Blaufränkisch. Deze prachtige wijn is ondoordringbaar paars van kleur en heeft hoge zuren en tannines. Een echte bewaarwijn.

- Dan de Admiral 2010, gemaakt van Zweigelt, Cabernet Sauvignon en Merlot.  "Admiral" is de naam van een vlinder. Het is de belangsrijkste wijn waar zij hun beste druiven voor gebruiken.  Dat René zich wil meten met de mooiste wijnen ter wereld zien we niet alleen in de enorme collectie (lege) top-châteaux wijnflessen in het proeflokaal, maar horen wij ook terug in zijn uitspraak: "Wenn man sagt in einen Blindverkostung: 'Dass ist einen Pöckl', dann habe ich es geschaft!".

René Pöckl beantwoordt alle vragen van Anne-Wies

Tot slot genieten wij van een mooi glas zoet, Beerenauslese 100% Syrah 2010, gevolgd door een bezoek aan de kelders van het Weingut. Onder de indruk van het enthousiasme en de wijnen van René Pöckl gaat onze tour verder: Umathum staat op het program.

Weingut Umathum, een stukje geschiedenis

Josef Umathum vertelt

Bij Weingut Umathum worden we hartelijk welkom geheten door Josef Umathum, de huidige eigenaar van het bedrijf. Hij neemt ruim de tijd ons over de geschiedenis te vertellen van dit gebied dat nogal wat machtswisselingen heeft meegemaakt. Na de Turkse overheersing in de 17e eeuw waren nog weinig oorspronkelijke Oostenrijkse bewoners over en werden mensen uit Hongarije en Kroatië 'gelokt'. Nadat na WOI een deel van Hongarije bij Oostenrijk werd ingelijfd werd het aandeel "buitenlanders" nog groter.  Oostenrijk, Hongarije, Kroatië…hoe dan ook: dit deel van Oostenrijk zoals het nu is bestaat daardoor uit een zeer gemengde populatie. Trots vertelt Josef ook over  de flora en fauna hier. Door de Alpen in het westen en de aanwezigheid van het  ondiepe meer de "Neusiedlersee" is hier een bijzonder klimaat ontstaan. Bovendien was die hele gebied vroeger zee, waardoor, naast kiezel aangevoerd door de Donou, ook  veel "Musselkalk" in de bodem voorkomt.

Biodynamie, kruisingen en meer

Uitvoerig doet Josef uit de doeken hoe hij wert: met respect en aandacht voor de natuur. Hij werkt voornamelijk biodynamisch. Daardoor hebben de meeste wijnen van Umathum het Demeter-keurmerk: het wereldwijd erkende merk voor biodynamische producten. Het bedrijf zelf bezit 33 ha die biodynamisch zijn gecertificeerd. De 7 ha waarvan hij druiven koopt nog niet. Josef vindt de manier waarop hij werkt heel normaal. Dat is de natuur. Hij gaat er dus niet zo prat op als Christine Saahs van Nikolaihof, die wij eerder deze reis bezochten.

Het bedrijf werkt zelf aan de vermeerdering van hun stokken. Maakt zijn eigen kruisingen. Want hoewel Josef hangt aan traditie ziet hij dat er in de toekomst wellicht nieuwe soorten wijnstokken nodig zijn. Zo hebben zij zelf al 6 varianten Zweigelt ontwikkeld, die zij ook verkopen aan collega "Winzers". Zij zoeken niet naar soorten die veel suikers brengen, maar vinden stokken die veel zuren brengen interessanter.

Holzfass en Barrique 

2012 Gist nog wat

Umathum maakt 2 stijlen wijn: "Klassisch" wordt opgevoed op grote vaten. Door deze manier van opvoeden krijgen de wijnen wat lucht en zijn sneller op dronk. De vaten worden meerdere jaren gebruikt en geven dan ook nagenoeg geen houtsmaak meer af aan de wijn. De wijnen krijgen geen filtratie.

Tot hier de basiswijnen.

In een aparte kelder zien we een groot aantal vrij nieuwe barriques.  Hier liggen de wijnen van bijzondere "Lagen". Voor elke druivensoort in elk verschillend jaar wordt bekeken welk en hoeveel hout de wijn krijgt. De wijnen liggen hier gemiddeld 1,5-2 jaar. 

De proeverij: rijpe druiven of niet

We beginnen de proeverij met een Sauvignon Blanc 2011 die ons direct zeer goed bevalt. Niet zo ongelofelijk grassig zoals Sauvignon Blanc (met name uit de Nieuwe Wereld) soms kan zijn, maar lekker fris en zuiver. De druiven voor deze wijn komen van de westelijke zijde van de Neusiedlersee.

Josef legt uit dat de warmte in dit deel van Oostenrijk soms een probleem kan zijn. De druiven lijken snel rijp en bevatten veel suikers. Men is geneigd ze dan te plukken, maar ze zijn dan phenolisch nog niet rijp wat kan leiden tot alhoholische wijnen met onrijpe aroma's.

Om dit te voorkomen kiest Josef voor een natuurlijke oplossing: Een plant als kamille kan de wijnstok in de herfst een impuls geven om niet meer te groeien maar te rijpen.

Ook belichting is een mogelijkheid. De wijnstok is van nature gewend in het bos te groeien en klimt daar in de bomen tot de open lucht. Daar worden de druiven door de vogels opgegeten. Dat is de natuur. In die gedachte zorgt Josef dat er voldoende openingen moeten zijn tussen het loof zodat er licht door kan komen en de wijnstok "weet" wanneer de druiven moeten groeien. Klinkt heel logisch allemaal.

Josef Umathum schenkt de wijn

De tweede wijn is een Grauburgunder 2011. Deze wijn, die kort op de grote houten vaten heeft gelegen, heeft een zacht kruidige neus, een romige aanzet, lekker veel geel fruit, citrus en is lekker fris. Ook in de afdronk.

Door naar rood

Zweigelt 2011. Deze wijn uit de Klassiker-serie is vol sap, kersen, rood fruit. Heerlijk soepel en vriendelijk. Volgens Josef nu drinken, maar ook nog 4-6 jaar te bewaren.

De "Wiener Symphonie" 2009 krijgt direct onze sympathie. Deze wijn van Sankt Laurent en Zweigelt heeft niet meer alleen het primaire fruit, zoals zijn voorganger, maar biedt meer structuur en complexiteit. Dat komt uiteraard door het samenspel van de 2 druivensoorten, maar ook door de iets langere rijping.

Bij de "Cuvée Haideboden" 2009 komt, naast lekker veel fruit en zachte tannines, voor het eerst een houttoets boven, echter heel mooi in de wijn geïntegreerd. Josef adviseert deze wijn van Zweigelt, Blaufränkisch en Cabernet Sauvignon nog een aantal jaren te bewaren. Hij kan zelfs wel 15 jaar liggen! Ook adviseert hij de wijnen niet te warm te serveren. Dat geldt voor veel wijnen maar vooral voor de Oostenrijkse. Dan proef je pas hoe mooi en elegant het fruit in de wijn is.  Dat hij, in tegenstelling tot René van Weingut Pöckl niets heeft met scores van o.a. Robert Parker legt hij als volgt uit: "Men moet Mr. Parker eens bewegen de wijnen die hij zo "lekker" vindt ook op te drinken….".

Toppertjes

Kirschgarten

De Pinot Noir uit 2009 is echt een Europese stijl Pinot.  Elegant, niet zo zwaar, voorzichtig houtgebruik. Dat deze wijn toch 14% alcohol heeft proef je niet.

"Ried Hallebühl" 2009 is een wijn van 100% Zweigelt.  Voor de helft gerijpt op nieuw eiken en weer is het hout mooi op de achtergrond aanwezig. Kersen, beetje rokerig, klein pepertje en een mooie, lange afdronk. "Vom Stein" 2007 is een wijn van 100% Sankt Laurent. Sankt Laurent is een oud druivenras dat verwant is aan Pinot Noir en altijd veel frisse zuren heeft. Zelfs in het warme jaar 2003 was dat het geval. Volgens Josef gaat deze wijn met veel rood fruit, bosbessen, thijm en een lichte houttoets mooi bij lamsvlees, rood vlees of een lekkere steak. Dat proeven wij al, we krijgen er trek in.

De "Kirschgarten" 2009 is van een toplage met een bodem van uitsluitend leisteen. De wijngaard ligt op een heel steile helling van wel 60%! Een heerlijke neus, beetje stallig, lichte vanilletonen, chocolade, koffie, bomvol fruit en een prachtige kruidigheid. Wát een wijn!

Terug naar wit

Als "Reparaturwein" schenkt Josef "Traminer 2011". Dit is een blend van gele en rode Traminer. Deze helgele wijn heeft tonen van honing door de eerstenoemde druivensoort en rozen door de tweede. De wijn is krachtig, aromatisch, tropisch en droog met een mooi bittertje en zal prima smaken bij met name Aziatische gerechten.

Tot slot genieten wij van de "Auslese 2009", een wijn van Scheurebe en Chardonnay. Goudgeel van kleur met in de mond gele appel, lychees en kweepeer. Heerlijk fris!

We hebben véél mooie wijnen geproefd bij Josef Umathum!

We hebben weer veel geleerd deze dag. Zoals al gezegd: Pöckl versus Umathum. De verschillen zijn duidelijk, maar een ding hebben beide wijnmakers gemeen: ze willen een mooie wijn maken. Een wijn waar zij achter kunnen staan. En dat is, hoe anders ook, in beide gevallen heel goed gelukt.

Wij nemen afscheid van een zeer gastvrije en betrokken wijnmaker, Josef Umathum, en nemen ons voor binnenkort met Regina Mey van Imperial Wijnimport om de tafel te gaan. Van beide wijnhuizen binnenkort onze favorieten te koop bij Gransjean in de Haagse Bankastraat!

Wijnreis Oostenrijk deel 3: Schloss Halbturn en Sektkellerei Szigeti.

Schloss Halbturn

Op ons overnachtingsadres de eerste avond in Halbturn, Neusiedlersee, lopen we tegen een probleempje aan. De eigenaar van Schloss Halbturn blijkt op vakantie in Amerika en de medewerkers weten niets van de afgesproken rondleiding door het kasteel, de kelders en de aansluitende proeverij. Gelukkig blijkt de verantwoordelijke, Attila Radics, niet voor een gat te vangen en improviseert voor ons een mooie proeverij van enkele van hun wijnen waarbij voor mij, naast de Schloss Halbturn Pinot Noir 2008, de Imperial rood 2008 veel indruk maakt. Deze wijn van Cabernet Sauvignon, Blaufränkisch, Merlot en Cabernet Franc heeft 14 maanden hout gehad. Barriques. Prachtig!

Na een mooi diner en dito wijnen in "Gasthaus und Weinbau Dankbarkeit" in Podersdorf gaan we op tijd naar bed, want morgen staan al vroeg bubbels op het program: Sektkellerei Szigeti in Gols.

Sektkellerei Szigeti

We worden ontvangen door Andreas, die ons rondleidt door het bedrijf. Aanvankelijk was het bedrijf een soort 'kruidenier'. Men bezat, net als nu, geen wijngaarden, maar wel notenbomen. Hij vertelt dat het wijnschandaal van '85-'86 voor hen juist heel gelukkig heeft uitgepakt. Zij gaan voor kwaliteit, en dat is toen nóg belangrijker geworden.

In totaal zijn er ongeveer 5-6 Sektkellereien in Oostenrijk. Het bedrijf heeft zo'n 23 man in vaste dient. Daarnaast een paar extra tegen de kerstdagen en in de zomer werkt men met scholieren. Men werkt samen met 40 "Winzers", wijnboeren. Ze hebben geen eigen pers, maar maken gebruik van pershuizen.

Méthode Traditional

Men maakt de sekt op dezelfde manier als champagne en maakt ook gebruik van originele champagne- gisten. Dat mag niet op het etiket, net als iets anders dat aan champagne zou refereren. Andreas lacht erom en haalt zijn schouders op. Hun sekt heeft meer fruit en minder zuren dan de meeste champagnes. Dit met name omdat het hier warmer is, maar ook omdat de samenstelling van de bodem anders is. Aanzuren mag, maar dat wordt van tevoren van hogerhand bepaald, afhankelijk van de kwaliteit van een bepaald jaar.

Liqueur de Tirage

Wat men me in de Champagne nog nooit heeft laten zien laat Andreas wel zien en vertelt met veel enthousiasme: hoe zij zelf hun 'liqueur de tirage' maken. Stille wijn wordt met suiker en gist een 2e maal op open tank vergist. Dat is de 'starter' voor de 2e gisting op fles die de sekt moet ondergaan. Trots laat Andreas ook een plastik dopje zien dat onder de kroonkurk wordt geplaatst en wat een betere afsluiting geeft tijdens de rijping van de sekt.

Remuage en meer

Remuage, het door regelmatig iets keren van de flessen om het depot naar de hals te krijgen, gebeurt hier nauwkeurig en volledig automatisch. Hiertoe worden de flessen in een soort metalen kratten geplaatst.

We zien hoe de halzen van de flessen worden bevroren om de prop met gistingsresten te verwijderen. Sommige flessen krijgen weer een kroonkurk, sommige een echte kurk.,de eerste behoort tot de categorie 'frizzante', de 2e 'spumante'. Beiden hebben de 2e gisting op fles gehad, het verschil zit hem in het alcoholgehalte en het aanwezige koolzuur. Bij sekt zijn er aanvankelijk meer suikers, dus meer potentie om alcohol en koolzuur te vormen.

Daarna de sektproeverij: Grüner Veltliner Brut, Welschriesling, Weissburgunder, Muscat Ottomel, Zweigelt en... "De Pink Uhu", gemaakt van het druivenras:....  "Uhudler", wie kent het niet;-)?

Mijn favoriet: de Weissburgunder. Hoewel de Grüner Veltliner Brut op korte afstand volgt.

Maar na deze ervaring weet ik het zeker:

Wijnreis Oostenrijk deel 2: DOMÄNE WACHAU

Domäne Wachau
De tweede dag van ons (wijnproefclub Le Tire Bouchon, aangesloten bij het Nederlans Wijngilde) bezoek aan Oostenrijk brengt ons naar Domäne Wachau. Met dank aan Regina Meij van Oostenrijks toonaangevende wijnimporteur Imperial Wijnkoperij voor de introductie. Op een mistige en ietwat druilerige donderdagmorgen in november worden wij vrolijk en hartelijk ontvangen door de Nederlandssprekende Hans Georg. Hij verontschuldigt zich voor het weer, want "het lijkt wel Nederlands"! En dat is volgens hem vreemd in dit wijngebied, de Wachau, een van de droogste delen van Oostenrijk. Hans Georg weet veel van Nederland en spreek de taal zo goed omdat hij al ruim 40 jaar getrouwd is met een Nederlandse.

Junger Österreicher 2012
In de Vinotek beginnen we het bezoek met een glas Steinfeder Terrassen 2012, een blend van Rivaner, Grüner Veltliner en Neuburger. Een heel jonge wijn dus, die echter nog geen "Heuriger" genoemd mag worden. Dat mag pas na 11 november, als de wijn tevens gezegend is. Proosten mag voor die datum ook nog niet met deze wijn, maar daar vinden wij een oplossing voor: "Zum Wohl!" Gelukkig mag dit wel, zolang je het glas met de linkerhand vasthoudt. De wijn is fris, bloemig met veel primair fruit, grapefruit en wat gisttonen. Alles wat je verwacht in zo' n jonge wijn dus. 

Steinfeder, Federspiel en Smaragd
Hans Georg laat ons een vaasje met een veerachtig gewas zien. Dat blijkt Steinfeder te zijn, een veerachtig gewas. Hij legt ons de nieuwe benamingen van droge Oostenrijkse wijnen uit die alles te maken blijken te hebben met het alcoholgehalte. "Steinfeder", genoemd naar het gewas, is de lichtste wijn: slechts max. 11,5% alcohol. Daarna komt "Federspiel", genoemd naar het spel van roofvogels die je hier in de omgeving ziet. Van deze wijn is het alcoholgehalte tussen 11,5 en 12,5%. De derde en hoogste categorie is "Smaragd", met een alcoholgehalte boven 12,5%. De naam refereert aan de salamander die hier in de natuur leeft. Door het late moment van oogsten zitten  er in de Smaragdwijnen ook vaak wat 'rotte' druiven. Hier "Edelfäule" genoemd, in Frankrijk botrytis. Dat zijn druiven die  door een schimmel zijn aangetast die, naast concentratie, een aangename smaak aan de wijn geeft. Door een bepaalde temperatuur en luchtvochtigheid (nevel) ontstaan zulke druiven op een natuurlijke wijze. De eerste categorie is volledig gemaakt op RVS, de beide anderen hebben meestal ook een houtopvoeding gehad. Smaragd is vergelijkbaar met de oude naam Spätlese Trocken, maar omdat die de associatie oproept met zoet wordt dat niet meer gebruikt. Zoet is niet meer "in".

Wat cijfers
Wachau is een gebeid van 35 km langs de Donau. Slechts 15 km en ongeveer 500.000 ha behoort slechts tot het Weinbaugebiet Wachau.

Domäne Wachau is een coöperatie met totaal 450 ha waar 250 wijnbouwers hun druiven verbouwen. Zij zijn niet verplicht al hun wijnen aan de coöperatie te leveren, maar wel een van tevoren afgesproken hoeveelheid. De coöperatie is een belangrijk orgaan voor de wijnbouw hier in de Wachau, want het bewerken van de wijngaarden is, door de steilheid, uiterst moeilijk. Volgens Hans Georg is het 5 x zo moeilijk als in bijvoorbeeld Burgenland, maar men kan niet 5 x zoveel vragen voor een fles wijn. Alleen de grote, rijke wijnbouwers kunnen zelfstandig opereren. Naast de wijnbouwers werken er 40 mensen voor de coöperatie en 4 man in de kelders.

De Kellerberg is de voornaamste berg voor het domaine. Andere "Lagen" zijn Loibenberg, Kollmitz, 1000-Eimer-Berg, Hochrain en Singerriedel. Van de wijngaarden van deze heuvels komen de topwijnen. De wijngaarden hebben allen een zeer steile ligging met hellingen vna soms wel 60% en diverse terroirs, wat je terug kunt proeven in de wijnen. 

En dan... de kelders
Hans Georg neemt ons mee de  prachtige kilometerslange ondergrondse kelders in. De oude kelders bestaan al meer dan 300 jaar. Eerst zien we barriques voor de rode wijn. Dat zijn er echter niet veel. Wat Zweigelt en Spätburgunder. De focus ligt hier op Grüner Veltliner en Riesling naast wat Traminer, Gelber Muskateller, Traminer, Chardonnay en Neuburger.

In Oostenrijk is 40% van de aanplant Grüner Veltliner en 4% Rieling. Hier echter ligt de verhouding anders: het aandeel Riesling ligt beduidend hoger. "Echte" Riesling bedoel ik dan, benadrukt Hans Georg. Het druivenras Rheinriesling mag niet meer zo heten en wordt nu ook Riesling genoemd. En er is ook nog Welschriesling, wat geen echte Riesling is, maar Riesler genoemd wordt. 

Prachtige grote vaten

Na de kleine kelder met de barriques komen we in een grote, nieuwere kelder waar tientallen RVS cuves in diverse imposante formaten staan opgesteld. Omdat de coöperatie werkt met veel verschillende druiven en boeren is dat verschil in grootte nodig. We zien zelfs cuves met beweegbare deksels waardoor de inhoud kan worden aangepast aan het aanbod.

Omdat men de wijnen fris wil houden en bewaarcapaciteit geven krijgen ze geen malolactische gisting. Dit bewerkstelligt men door de wijnen iets te koelen na de vinificatie. De Steinfederwijnen gaan na de vinificatie vrijwel direct in de fles. Het zijn wijnen om jong te drinken. De wijnen in de categorie Federspiel en Smaragd gaan, afhankelijk van de druivensoort en kwaliteit, enkele maanden tot jaren op hout. Echter niet op barriques maar grote vaten vanaf 700 liter. Deze vaten zijn voornamelijk gemaakt van kastanjehout uit Oostenrijk of eikenhout uit Slavonië. We zijn inmiddels weer in het oude kelderdel beland. De vaten die we in dit deel van de kelder zien zijn vaak voorzien van prachtig houtsnijwerk. Familiewapens en -geschiedenissen leven zo in de herinnering voort. De oudste vaten zijn zo'n 60 jaar oud en niet meer te gebruiken. De houtsnijwerken worden bewaard om tentoon te stellen.

Ook wordt hier geëxperimenteerd: we zien een aantal amforen, gevuld met Riesling. Dit naar een oud Georgisch gebruik, waar de amforen onder de grond worden bewaard. Dat is hier in deze kelder, vanwege de constante koele temperatuur, niet nodig. Het eerst jaar was de wijn echt slecht: teveel geoxideerd, dus heeft men het weggegooid. Nu echter blijkt hij beter te worden. Of wij dat ook vinden moet nog blijken, want wij besluiten na afloop een flesje "amforenwein"mee te nemen. Spannend!

De Proeverij

Aan het eind van de rondleiding komen we bovengronds uit bij het charmante barokke kasteeltje "Kellerschlössel", waar we lunchen en uitgebreid wijnen te proeven krijgen onder de enthousiaste leiding van Hans Georg, die zich heel goed heeft voorbereid. Hij stelt voor te beginnen met een proeverij van jonge wijnen (2011) en na de lunch de oude.

Flight 1:

Grüner Veltliner Federspiel Terrassen 2011.

Dit is een wijn van diverse wijngaarden die terrasgewijs liggen aan de Donau. De wijn is fris, speels en ongecompliceerd.

Grüner Veltliner Federspiel Loibenberg 2011.

Een eveneens frisse wijn, mineralig, maar door de houtrijping van 3-4 maanden net wat voller en romiger dan zijn voorganger.

Flight 2:

Grüner Veltliner Smaragd Kellerberg 2011.

Deze wijn komt van druiven van de Kellerberg, die direct achter het Schloss ligt. Deze wijn heeft niet veel neus, is wat bloemig en je proeft dat hij wat hout heef gehad. hij heeft toch frisse zuren en dat voor Grüner Veltliner typerende witte pepertje. Wellicht is deze wijn nog wat te jong en geeft hij zich daardoor nog niet helemaal.

Riesling Smaragd Kellerberg 2011.

Zelfde jaar, zelfde terroir, ander druifje. Evenals de Grüner Veltliner beter nog even laten liggen. Op advies van Hans Georg 2 jaar.

De lunch

Bij de lunch, die bestaat uit een groot assortiment vleeswaren, paté, kaas en groenten uit de omgeving,  wordt een Neuburger Terrassen Spitz 2011 "Sommelier Edition" ingeschonken naast Grüner Veltliner Wachauer Smaragd 2011. Hoewel de eerste een bijzonder lekkere lunchwijn gaat onze voorkeur naar de Wachauer Smaragd: een typerende Veltliner: lekker fris, veel fruit en die eerder genoemde witte peper. Heerlijk!

Raritäten und Altere Weinen

Dan is het tijd voor de "Raritäten und Altere Weinen". Hans Georg legt ons uit dat oudere wijnen mooi kunnen zijn, maar ook fouten kunnen hebben. Oxidatie en 'petrol' hoeven niet fout te zijn, terwijl 'UTA'  (untypische alterung) een zeepsmaak kan geven en een geur geeft van rotte eieren. Het mag duidelijk zijn dat die laatste twee niet de bedoeling zijn van de wijnmaker.

We proeven een Grüner Veltliner Smaragd Kellerberg  2004 naast een Riesling Smaragd Achtleiten 2003. Andere druiven, ander terroir en ander jaar dus. Lastige vergelijking. De Grüner Veltliner geeft zich, ondanks het koele jaar 2004, al helemaal: bloemen, acacia, gele appel, pepertje, frisse zuren. Daarnaast komt de Riesling uit 2003, ondanks dat warme jaar, hard en ontoegankelijk over. Petrol in de neus en mond en mist fruit. Benieuwd hoe hij zich zal gaan ontwikkelen.

Riesling 1998 versus Grüner Veltliner 1990 

Weer een Grüner Veltliner naast een Riesling. Deze flight eerst de Riesling: Smaragd Kellerberg 1998 t.o. Een Grüner Veltliner Smaragd Rossatzer 1990. De laatste komt van de andere oever van de Donau. 1998 Was een bijzonder en moeilijk jaar. Het begin was niet mooi, maar februari was heel warm. Begin maart een onverwachte vorstperiode waardoor veel van de stokken verloren gingen. Na de bloei in juni volgde een koude zomer gevolgd door veel mist in september: vroegtijdige Edelfäule. De druiven met 'echte' Edelfäule werden pas in november geoogst. Toch, of juist door deze ongewone omstandigheden, is 1998 een jaar geworden met wijnen die heel goed kunnen ouderen.

De Riesling heeft in de neus veel tropisch fruit, petrol en Edelfäule, maar in de mond en afdronk komen de zuren om de hoek kijken. Een wijn die kan (en eigenlijk moet) ouderen dus.

De Grüner Veltliner daarentegen is weer (en nog!) erg vriendelijk, fris, met bloemen, acacia en een lichte oxidatie die hem wat nootachtige tonen geeft. Door de frisse zuren een heerlijk levendig glas.

Riesling 1981 versus Grüner Veltliner 1969

We eindigen de proeverij met een Riesling Kabinett Bürgerspital 1981 en een Grüner Veltliner Auslese Achleiten 1969. De Riesling komt van de lagere wijngaarden aan de Donau, dus niet van de steile terrassen. Hij heeft weer erg veel petrol en geen of weinig fruit. Hij is droog met harde, appelige zuren en oxidatieve tonen die niet aangenaam overkomen.

Hij heeft het natuurlijk moeilijk naast de prachtige edelzoete wijn ernaast waarbij smaken als honing en abrikoos de boventoon voeren. Wow! Wát een wijn! Nog zo vol fruit en zachte zuren na zoveel jaren!

'Reparaturwein'
Na deze wijn is het eigenlijk wel klaar voor ons: zo'n mooie afsluiter! Maar omdat Hans Georg weet dat we onderweg gaan naar een volgende proeverij biedt hij ons nog een "Reparaturwein" aan. Een wijn die de smaakpapillen weer tot de orde roept na zoveel moois. Het is een Grüner Veltliner Katzensprung 2011. Inderdaad repareert deze frisse wijn onze mond en we zijn klaar voor wat gaat volgen. Het was een mooie proeverij.

En dan... op naar rood, bubbels en zoet.
Wij zetten onze reis voort naar Neusiedslersee en Burgenland. Zo beroemd als de Wachau is voor wit (waarbij onze voorkeur duidelijk uitgaat naar Grüner Veltliner boven Riesling) zijn de gebieden waar wij nu heen rijden dat voor rood: Zweigelt, Sankt Laurent... we gaan het beleven!

Wijnreis Oostenrijk: Nikolaihof, Wachau

LE TIRE BOUCHON

Met een van mijn wijnproefclubs, Le Tire Bouchon, onderdeel van het Nederlands Wijngilde, brengen wij begin november een bezoek aan Oostenrijk. Met dank aan Regina Meij en haar medewerkers van "Imperial Wijnkoperij", de meest toonaangevende importeur van Oostenrlijkse wijnen in Nederland,  zijn wij in de gelegenheid gesteld een paar van de meest interessante en bekendste wijnbedrijven van Oostenrijk te bezoeken. Eerst staat de Wachau op het programma, gevolgd door Burgenland. De eerste streek vooral beroemd om zijn witte wijnen, de tweede om zijn rode en edelzoete. Het zal een mooie en interessante reis worden!

NIKOLAIHOF, WACHAU

Als eerste bezoeken wij Nikolaihof in de Wachau. We worden allervriendelijkst ontvangen door de eigenares Christine Saahs. Ze verontschuldigt haar man Nikolaus, die liever niet in de belangstelling staat en laat weten dat haar zoon, eveneens Nikolaus geheten, die nu samen met zijn vader de wijnen maakt, ons zo de hand komt schudden. Op de binnenplaats worden wij onder een enorme lindeboom getrakteerd op een mooi glas Rieslingsekt  ter gelegenheid  van de verjaardag van een van onze leden.

WAT GEGEVENS 

Het wijngoed beslaat 22 hectare: 18 aan deze kant van de Donau, nabij Mautern, 4 aan de overzijde. Christine is vervent aanhanger van de biodynamie en dat komt niet alleen bij het wijnmaken (bijna alle wijnen hebben het Demeter-keurmerk), maar ook in haar hele leven. Toen zij reeds in 1971 in aanraking kwam met een antroposoof die haar belangstelling wekte voor biodynamie verklaarde iedereen haar voor gek. Niet alleen in de wijnwereld, maar ook in het dagelijks leven. Chritstine vertelt lachend dat haar kinderen, door hun leefwijze, dermate gezond zijn dat zij nu, maar vroeger op school ook, nooit ziek zijn. Dit tot teleurstelling van de kinderen overigens, die zo af en toe best een dagje thuis wilden blijven.

EEN STUKJE GESCHIEDENIS

Dan neemt Christine ons mee de kelder in en steekt van wal. Met veel enthousiasme vertelt ze over de geschiedenis van het domein. Het bedrijf is gebouwd op bijna 2000 jaar oude Romeinse muren en zij toont ons die. Na een Romeinse vesting was Nikolaihof achtereenvolgens een koninklijk domein, een bisschoppelijk paleis, een centraal administratief hoofdkwartier en hoofdkwartier van St. Nikola van Passau. Na vervolgens enige tijd in eigendom van de staat te zijn geweest kochten Anton en Anna Saahs het domein in 1984 en de huidige eigenaren zijn Christine en haar man Nikolaus Saahs. Nadat Christine ons de heel oude houten boompers laat zien (die nog steeds wordt gebruikt zie het filmpje op U-Tube: http://youtu.be/p0_kKqpI1pk ) wordt het tijd de vatenkelders in te gaan.

DE VATENKELDER

In de vatenkelder zien we prachtige grote houten vaten van ongeveer 12.500 liter. De vaten zijn voorzien van prachtig houtsnijwerk.  Voor elk van de kinderen is een speciaal vat gemaakt met daarop hun naam  en tekens en figuren die met hun geboortedag- en uur te maken hebben.  De kelder is een ideale bewaarplaats voor de wijnen. De temperatuur is constant 10°C met een luchtvochtigheid van 85. Bovendien is de kelder waterdicht wat belangrijk is voor het geval de Donau mocht overstromen, wat al een aantal malen het geval is geweest. De kelder wordt goed schoon gehouden, wat vooral belangrijk is voor lichte witte wijnen zoals zij die maken. "Schoon, maar niet steriel", benadrukt Christine. Er moet altijd leven zijn.  De vaten reinigen zij slechts met water. Het wijnsteen wordt dan ook afgekrabt en dat wordt, om zijn helende werking, verkocht aan o.a. Weleda, die het als ingrediënt voor een hoestmiddel gebruikt. Hoewel vroeger uitsluitend gebruik werd gemaakt van houten vaten zijn er inmiddels ook grote RVS vaten aangeschaft voor de grote oogsten. De topwijnen echter rijpen soms wel tot 20 jaar op vat!

DE PROEVERIJ

2011 Nikolaihof Heffeabzug Grüner Veltliner Trocken.

Deze wijn heeft 6 maanden op zijn gist (Hefe) gelegen. Wij kennen dit begrip als "sur lie".  Daar de wijn op eikenhout rust wordt hij licht nagezwaveld omdat hij anders onmiddellijk bruin zou kleuren. De druiven voor deze wijn komen van de Sussenberg, maar die naam gebruiken ze niet graag omdat men dan zou kunnen denken dat de wijn zoet is, wat veel mensen niet prefereren.

De wijn heeft niet veel neus en een lichte bloemigheid. In de mond is hij vol en rond en proef je heel licht het hout. De afdronk is fris en vriendelijk.

2010 Nikolaihof Elisabeth Tradition.

Deze wijn is genoemd naar de oudste dochter, Elisabeth, die het pension runt waar wij naar volle tevredenheid die nacht verblijven. De wijn is een zogenoemde "Gemischter Satz" en gemaakt van Riesling, Weissburgunder, Grüner Veltliner en Neuburger van oude terroirs. Vroeger werden er gewoon wijnstokken in de grond gestopt en men keek wel wat er van kwam. Na de komst van de druifluis echter is dat verboden: uitsluitend Amerikaanse onderstokken mogen worden geplant. Het stukje grond waar deze druiven nog door elkaar groeien is slechts een halve hectare. De aanplant is 55% Riesling, 35% Grüner Veltliner en daarnaast nog 10 andere druivensoorten. De wijn heeft een heel aromatische neus met in de mond veel fris geel fruit, een pepertje, citrus en een lekker frisse en kruidige afdronk. Volgens Christine is deze wijn wel 30-40 jaar te bewaren. Als test laten zij regelmatig flessen wijn wekenlang in de koeling openstaan om te kijken hoe de wijn zich ontwikkelt en zijn steeds blij verbaast hoe lang de wijn nog optimaal blijft. De wijn is een goede maaltijdbegeleider omdat hij zich, door de verschillende druivensoorten, makkelijk naar het gerecht voegt.

DAN DE OUDERE WIJNEN

De derde wijn is een Nikolai Steinriesler 1998. Deze wijn heeft 14 jaar in de grote houten vaten gerijpt en is super: vol, fris, mooi hout, zuiver: top! Intussen houdt Christine een vurig pleidooi voor Demeter en haar visie op de toekomst. Als wij aangeven dat in Nederland een fles, behangen met Demeter-labels (zoals de wijnen van Nikolaihof) snel wordt geassocieerd met "geitenwollensokken-publiek" vliegt Christine op: "Maar we kúnnen niet anders! Als we niet juist met de aarde omgaan IS die er straks niet meer!" En daar heeft ze natuurlijk een punt. Ook kinderarbeid stelt zij aan de orde. Vergewist zich er zoveel mogelijk van dat alles wat zij koopt daar verre van is geweest. Ze kiest vooral voor ambachtelijke producten waarvan ze de herkomst weet en waar ze aldus achter kan staan. Dat dat laatste heerlijke producten oplevert proeven wij 's avonds aan het door Christine samengestelde diner op Nikolaihof.

Maar eerst nog even een prachtige wijn: 1995 (!) Nikolaihof /riesling Vinothek. Deze wijn heeft 17 jaar op grote houten vaten gerijpt. Vol, bloemig en ongelofelijk fris en levendig is. Geweldig! Volgens Christine wordt deze wijn nog beter als we hem nog eens 4-6 jaar op fles bewaren. Of we daar op kunnen wachten…

VOOR DE AARDE. VOOR DE TOEKOMST

Na deze prachtige afsluiter verontschuldigt Christine zich. Ze gaat de keuken helpen ons diner van die avond, dat zal bestaan uit allerlei plaatselijke specialiteiten, voor te bereiden. Maar niet voordat ze ons op het hart drukt: "We hebben nu de vrijheid om te kiezen wat we kopen / eten, maar niet alleen dat. We hebben ook de verantwoordelijkheid. Voor de aarde. Voor de toekomst".

En zo is dat.